ból kręgosłupa- metody leczenia

 Metody leczenia

            Najlepszą metodą do walki z problemem bólu krzyża jest właściwa profilaktyka, jeśli jednak jest już na nią za późno wówczas wyróżniamy leczenie nieinwazyjne - farmakoterapię, kinezyterapię i fizykoterapię oraz inwazyjne – chirurgiczne.

Metody nieinwazyjne stosujemy w leczeniu zespołów bólowych bez niedowładów i dysfunkcji zwieraczy.

 Profilaktyka

            Profilaktyka są to wszelkie działania mające na celu zapobieganie chorobie lub innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej rozwinięciem, przez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka. Polega ona na wczesnym wykryciu i leczeniu zapobiegając poważniejszym konsekwencjom choroby.

Profilaktyka ma za zadanie:

• opóźnienie pojawienia się dolegliwości związanych z wiekiem
• zmniejszenie bólu jak tylko to możliwe i związanych z nim uciążliwości
• skrócenie czasu trwania dolegliwości
• zminimalizowanie ilości powtórzeń ostrych stanów bólowych.

            Realizując zadania profilaktyki musimy z jednej strony dążyć do zmniejszenia obciążenia fizycznego warunkowanego pracą, a z drugiej strony zwiększać osobistą tolerancję na to obciążenie. Wymaga to od pacjenta samodyscypliny i nauki ergonomicznego postępowania. W społeczeństwie brak jest świadomości ergonomicznej i stąd nieumiejętność poprawnego wykorzystania układu ruchu.^[1]

Profilaktyka pierwotna i wtórna

            Profilaktyka pierwotna jest realizowana głownie w szkołach i zakładach pracy poza placówkami medycznymi jak również za pomocą mediów- przed wystąpieniem jakichkolwiek dolegliwości ze strony kręgosłupa lędźwiowego. Wprowadzenie edukacji w zakresie higieny kręgosłupa( gimnastyka funkcjonalna, zdrowy styl życia, relaksacja, redukcja obciążeń podczas rutynowych czynności).

            Profilaktyka wtórna dotyczy tej fazy procesu w którym wystąpiły pierwsze uczucia dyskomfortu oraz symptomy zespołu lędźwiowego, realizowanie w zespołach podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, gdzie uczy się chorych celowej modyfikacji zachowań, ergonomii wysiłków, prowadzi się trening relaksacyjny oraz instruuje w zakresie indywidualnie dobieranych ćwiczeń fizycznych.

1.1.3       Postępowanie w fazie ostrej

I. Leki

• niesteroidowe leki przeciwzapalne
• mikrorelaksacyjne
• przeciwbólowe

II. Leczenie zachowawcze

• Leżenie.

Pozostanie w łóżku przez 1-3 dni pozwala na czasowe ustąpienie dolegliwości. W tym okresie pacjent jest niezdolny do lokomocji, gdyż każdy ruch nasila dolegliwości bólu miejscowego i korzeniowego. W tym okresie przeciwwskazane jest wykonywanie ćwiczeń i manipulacji. Pacjent winien przebywać w łóżku na twardym, płaskim podłożu w indywidualnie dobranej pozycji.

• Farmakoterapia.

Stosuje się farmakoterapię podając środki: przeciwbólowe(Panadol, Tramal, Antineuralgin), przeciwobrzękowe i przeciwzapalne (Voltaren, Piroxicam, Dexamethazon), obniżające napięcie mięśniowe (Mydocalm, Relanium, Myolastan).

• Zabiegi fizykalne.

            Wraz z ustępowaniem ostrych dolegliwości należy dołączyć ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha, jak również zabiegi fizykoterapeutyczne o efekcie przeciwbólowym i przeciwzapalnym (prądy diadynamiczne, prądy interferencyjne, impulsowe pole magnetyczne niskiej częstotliwości). Zaleca się również stosowanie stymulacjji przeciwbólowej TENS, biostymulacji laserowej- naświetlanie punktów bolesnych, jonoforezy z wykorzystaniem roztworów leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych,

np.1-2% roztworu: salicylanu sodu, naproxenu, hydrocortisonu xylokainy. Wprowadzanie tych leków można również dokonać wykonując zabieg fonoforezy, czyli wprowadzając dawki  leku przy pomocy fali ultradźwiękowej. Jednak przed wykonaniem tych zabiegów powinniśmy wykonać próbę uczuleniową oraz sprawdzić czy dany lek ma właściwości dysocjacyjne.

• Wyciągi.

Dobre rezultaty daje stosowanie wyciągów krzesełkowych w pozycji Perlscha, wyciągów pulsacyjnych, wyciągów za głowę pętlą Glissona, a u osób młodych z wydolnym układem krążenia wyciągów grawitacyjnych z ułożeniem głową w dół na stole pionizacyjnym. Wyciągi stosujemy od kilku do 20 minut, mają za zadanie wpływać relaksująco na mięśnie przykręgosłupowe, grzbietu jak również powinny poszerzać przestrzenie międzykręgowe.

• Masaże.

Pomagają zabiegi masażu relaksacyjnego mięśni grzbietu, masażu wirowego. Powinno się tak postępować przez trzy tygodnie do ustąpienia dolegliwości bólowych lub do ich radykalnego zmniejszenia.

• Kinezyterapia.

Ustąpienie bólu nie świadczy o wyleczeniu pacjenta, należy uświadomić chorego o tym, iż krążek jest nadal słabym punktem kręgosłupa i należy odpowiednio o niego dbać przez wyrobienie i utrzymanie dobrego „gorsetu mięśniowego”. Szczególnie dotyczy to siły mięśni brzucha stąd ważne są systematyczne ćwiczenia. Należy unikać czynników ryzyka: dźwigania ciężarów przy wyprostowanych kończynach dolnych, długiego przebywania w pochyleniu do przodu, przeciążenia osiowego kręgosłupa, długotrwałej jazdy samochodem, nieprawidłowej pozycji ciała w pracy.

Ćwiczenia do trenowania powinny być tak dobrane, aby wzmacniać mięśnie brzucha i czworoboczny lędźwi, przy równoczesnym zniesieniu hiperlordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Następnie należy wprowadzać ćwiczenia wzmacniające mięśnie zginacze podudzi, mięśnie pośladkowe i prostujące staw biodrowy. Najlepszymi pozycjami do ćwiczeń w tym okresie są leżenie na plecach przy ustawieniu kończyn dolnych w pozycji krzesełkowej- zgięcie w biodrach i kolanach; pozycja klęku podpartego i leżenie na boku. Po wyciszeniu objawów bólowych rozszerzamy terapię o ćwiczenia z oporem, ćwiczenia grupowe i ćwiczenia do pracy samodzielnej. Dobrane ćwiczenia nie mogą prowokować bólu.

Pacjenci po ostrym bólu krzyża powinni stosować samoleczenie, aby nie doprowadzić do nawrotu dolegliwości poprzez wprowadzenie do swojego życia odpowiednich modyfikacji podtrzymując funkcję ciała w granicach istniejących możliwości, ograniczając do 1-2 dni leżenie w łóżku w czasie nawrotu choroby. Leczenie zachowawcze łagodzi jedynie objawy wtórne, jednak nie powinno ograniczać się do czynników fizykalnych warto oddziaływać również na potrzeby emocjonalne i psychiczne pacjenta.

  Postępowanie w fazie bólu przewlekłego

I- farmakoterapia tak jak w leczeniu stanu ostrego

II- leczenie fizykalne

             Celem postępowania jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, odczynu zapalnego i zmniejszenie napięcia mięśni przykręgosłupowych. Należy zabiegi dostosować do aktualnych potrzeb pacjenta. Zabiegi nie mogą prowokować bólu, zwiększać męczliwości, powinny być dobrze tolerowane przez chorego. Zabiegi wykonujemy na pisemne zlecenie lekarza- skierowanie. Powinno stosować się je w określonej kolejności i z dokładnym przestrzeganiem zaleceń co do dawkowania.

Wśród całej gamy zabiegów najlepsze efekty dają:

·         zabiegi laserowe techniką skaningową w miejscach bolesnych, lub metodą punktową na punkty spustowe

·         ultradźwięki przykręgosłupowo lub wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego

·         naświetlanie lampą sollux z filtrem niebieskim, który zmniejsza natężenie ciepła i nasila przeciwbólowe działanie promieni podczerwieni

·         impulsowe pole magnetyczne małej częstotliwości

·         pole magnetyczne wielkiej częstotliwości - diatermia krótkofalowa

·         prądy impulsowe małej częstotliwości, głównie prądy diadynamiczne

·         prądy impulsowe średniej częstotliwości najczęściej prądy interferencyjne

·         galwanizacja anodowa

·         jonoforeza z użyciem leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych

·         termoterapia- krioterapia lub leczenie ciepłem (okłady borowinowe, parafinowe, termożele), ale nie należy łączyć tych zabiegów

III- leczenie ruchem, czyli kinezyterapia

            Po przygotowaniu pacjenta przez zabiegi fizykoterapeutyczne przeprowadzamy postępowanie kinezyterapeutyczne, ponieważ przyśpiesza procesy naprawcze i zastępcze w układzie ruchu zabezpieczając przed wykształceniem wadliwych stereotypów zastępczych, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno-stawowym i mięśniowo-więzadłowym, powikłaniom układu krążeniowo- oddechowego. Ruch umiejętnie dawkowany poprawia wydolność ogólną organizmu i jest jedną z form profilaktyki schorzeń narządu ruchu, układów oddechowego i krążenia. Prowadzimy naukę ergonomicznej pracy kręgosłupa.

            Dobór ćwiczeń powinien być indywidualny dla każdego pacjenta przy przeanalizowaniu wydolności chorego. Dobieramy odpowiednią pozycję wyjściową, rodzaj ćwiczeń i stopień ich nasilenia. Właściwa ocena pomaga dopasować tak ćwiczenia, aby rozciągały partie mięśniowe nadmiernie napięte i wzmacniały te o osłabionej sile mięśniowej. Ważna jest ocena segmentów kręgosłupa pod względem hiper- i hipomobilności w celu uzyskania maksymalnej harmonii ruchowej.

            Postępowanie oprócz pracy nad gorsetem mięśniowym powinno być ukierunkowane na edukację pacjenta w zakresie ergonomii pracy zarówno w wykonywaniu obowiązków domowych jak i zawodowych. Warunkiem utrzymania wyników leczenia jest kontynuacja terapii w domu .