Ból kręgosłupa - Postępowanie w fazie bólu przewlekłego

     Ból kręgosłupa - Postępowanie w fazie bólu przewlekłego

I- farmakoterapia tak jak w leczeniu stanu ostrego

II- leczenie fizykalne^[1]

             Celem postępowania jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, odczynu zapalnego i zmniejszenie napięcia mięśni przykręgosłupowych. Należy zabiegi dostosować do aktualnych potrzeb pacjenta. Zabiegi nie mogą prowokować bólu, zwiększać męczliwości, powinny być dobrze tolerowane przez chorego. Zabiegi wykonujemy na pisemne zlecenie lekarza- skierowanie. Powinno stosować się je w określonej kolejności i z dokładnym przestrzeganiem zaleceń co do dawkowania.

Wśród całej gamy zabiegów najlepsze efekty dają:

·         zabiegi laserowe techniką skaningową w miejscach bolesnych, lub metodą punktową na punkty spustowe

·         ultradźwięki przykręgosłupowo lub wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego

·         naświetlanie lampą sollux z filtrem niebieskim, który zmniejsza natężenie ciepła i nasila przeciwbólowe działanie promieni podczerwieni

·         impulsowe pole magnetyczne małej częstotliwości

·         pole magnetyczne wielkiej częstotliwości - diatermia krótkofalowa

·         prądy impulsowe małej częstotliwości, głównie prądy diadynamiczne

·         prądy impulsowe średniej częstotliwości najczęściej prądy interferencyjne

·         galwanizacja anodowa

·         jonoforeza z użyciem leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych

·         termoterapia- krioterapia lub leczenie ciepłem (okłady borowinowe, parafinowe, termożele), ale nie należy łączyć tych zabiegów

III- leczenie ruchem, czyli kinezyterapia

            Po przygotowaniu pacjenta przez zabiegi fizykoterapeutyczne przeprowadzamy postępowanie kinezyterapeutyczne, ponieważ przyśpiesza procesy naprawcze i zastępcze w układzie ruchu zabezpieczając przed wykształceniem wadliwych stereotypów zastępczych, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno-stawowym i mięśniowo-więzadłowym, powikłaniom układu krążeniowo- oddechowego. Ruch umiejętnie dawkowany poprawia wydolność ogólną organizmu i jest jedną z form profilaktyki schorzeń narządu ruchu, układów oddechowego i krążenia. Prowadzimy naukę ergonomicznej pracy kręgosłupa.^[2]

            Dobór ćwiczeń powinien być indywidualny dla każdego pacjenta przy przeanalizowaniu wydolności chorego. Dobieramy odpowiednią pozycję wyjściową, rodzaj ćwiczeń i stopień ich nasilenia. Właściwa ocena pomaga dopasować tak ćwiczenia, aby rozciągały partie mięśniowe nadmiernie napięte i wzmacniały te o osłabionej sile mięśniowej. Ważna jest ocena segmentów kręgosłupa pod względem hiper- i hipomobilności w celu uzyskania maksymalnej harmonii ruchowej.^[3]

            Postępowanie oprócz pracy nad gorsetem mięśniowym powinno być ukierunkowane na edukację pacjenta w zakresie ergonomii pracy zarówno w wykonywaniu obowiązków domowych jak i zawodowych. Warunkiem utrzymania wyników leczenia jest kontynuacja terapii w domu .

---

[1]A. Bauer, M. Wiecheć, Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych, Markmed Rehabilitacja s.c., Ostrowiec Świętokrzyski 2005

[2]M. Krasuski, Algorytm postępowania diagnostyczno-leczniczego w zespołach bólowych kręgosłupa, ELIPSA-JAIM kwartalnik: Rehabilitacja Medyczna 2005, tom9, nr.3

[3]A. Zembaty, Kinezyterapia Tom  I, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2002

Ból kręgosłupa-postępowanie w fazie ostrej

Ból kręgosłupa-postępowanie w fazie ostrej

I. Leki[1]

• niesteroidowe leki przeciwzapalne
• mikrorelaksacyjne
• przeciwbólowe

II. Leczenie zachowawcze[2]

• Leżenie.

Pozostanie w łóżku przez 1-3 dni pozwala na czasowe ustąpienie dolegliwości. W tym okresie pacjent jest niezdolny do lokomocji, gdyż każdy ruch nasila dolegliwości bólu miejscowego i korzeniowego. W tym okresie przeciwwskazane jest wykonywanie ćwiczeń i manipulacji. Pacjent winien przebywać w łóżku na twardym, płaskim podłożu w indywidualnie dobranej pozycji.

• Farmakoterapia.

Stosuje się farmakoterapię podając środki: przeciwbólowe(Panadol, Tramal, Antineuralgin), przeciwobrzękowe i przeciwzapalne (Voltaren, Piroxicam, Dexamethazon), obniżające napięcie mięśniowe (Mydocalm, Relanium, Myolastan).

• Zabiegi fizykalne.

            Wraz z ustępowaniem ostrych dolegliwości należy dołączyć ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha, jak również zabiegi fizykoterapeutyczne o efekcie przeciwbólowym i przeciwzapalnym (prądy diadynamiczne, prądy interferencyjne, impulsowe pole magnetyczne niskiej częstotliwości). Zaleca się również stosowanie stymulacjji przeciwbólowej TENS, biostymulacji laserowej- naświetlanie punktów bolesnych, jonoforezy z wykorzystaniem roztworów leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych,

np.1-2% roztworu: salicylanu sodu, naproxenu, hydrocortisonu xylokainy. Wprowadzanie tych leków można również dokonać wykonując zabieg fonoforezy, czyli wprowadzając dawki  leku przy pomocy fali ultradźwiękowej. Jednak przed wykonaniem tych zabiegów powinniśmy wykonać próbę uczuleniową oraz sprawdzić czy dany lek ma właściwości dysocjacyjne.^[3]

• Wyciągi.

Dobre rezultaty daje stosowanie wyciągów krzesełkowych w pozycji Perlscha, wyciągów pulsacyjnych, wyciągów za głowę pętlą Glissona, a u osób młodych z wydolnym układem krążenia wyciągów grawitacyjnych z ułożeniem głową w dół na stole pionizacyjnym. Wyciągi stosujemy od kilku do 20 minut, mają za zadanie wpływać relaksująco na mięśnie przykręgosłupowe, grzbietu jak również powinny poszerzać przestrzenie międzykręgowe.^[4]

• Masaże.

Pomagają zabiegi masażu relaksacyjnego mięśni grzbietu, masażu wirowego. Powinno się tak postępować przez trzy tygodnie do ustąpienia dolegliwości bólowych lub do ich radykalnego zmniejszenia.^[5]

• Kinezyterapia.

Ustąpienie bólu nie świadczy o wyleczeniu pacjenta, należy uświadomić chorego o tym, iż krążek jest nadal słabym punktem kręgosłupa i należy odpowiednio o niego dbać przez wyrobienie i utrzymanie dobrego „gorsetu mięśniowego”. Szczególnie dotyczy to siły mięśni brzucha stąd ważne są systematyczne ćwiczenia. Należy unikać czynników ryzyka: dźwigania ciężarów przy wyprostowanych kończynach dolnych, długiego przebywania w pochyleniu do przodu, przeciążenia osiowego kręgosłupa, długotrwałej jazdy samochodem, nieprawidłowej pozycji ciała w pracy.^[6]

Ćwiczenia do trenowania powinny być tak dobrane, aby wzmacniać mięśnie brzucha i czworoboczny lędźwi, przy równoczesnym zniesieniu hiperlordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Następnie należy wprowadzać ćwiczenia wzmacniające mięśnie zginacze podudzi, mięśnie pośladkowe i prostujące staw biodrowy. Najlepszymi pozycjami do ćwiczeń w tym okresie są leżenie na plecach przy ustawieniu kończyn dolnych w pozycji krzesełkowej- zgięcie w biodrach i kolanach; pozycja klęku podpartego i leżenie na boku. Po wyciszeniu objawów bólowych rozszerzamy terapię o ćwiczenia z oporem, ćwiczenia grupowe i ćwiczenia do pracy samodzielnej. Dobrane ćwiczenia nie mogą prowokować bólu.^[7]

Pacjenci po ostrym bólu krzyża powinni stosować samoleczenie, aby nie doprowadzić do nawrotu dolegliwości poprzez wprowadzenie do swojego życia odpowiednich modyfikacji podtrzymując funkcję ciała w granicach istniejących możliwości, ograniczając do 1-2 dni leżenie w łóżku w czasie nawrotu choroby. Leczenie zachowawcze łagodzi jedynie objawy wtórne, jednak nie powinno ograniczać się do czynników fizykalnych warto oddziaływać również na potrzeby emocjonalne i psychiczne pacjenta.^[8]

---

[1]M. Ząbek, Zarys neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 1999

[2]J. Kiwerski, Schorzenia i urazy kręgosłupa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997

[3]A. Straburzyńska-Lupa, G. Straburzyński, Fizjoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004

[4]M. Krasuski, Algorytm postępowania diagnostyczno-leczniczego w zespołach bólowych kręgosłupa, ELIPSA-JAIM kwartalnik: Rehabilitacja Medyczna 2005, tom9, nr.3

[5]L. Magiera, Klasyczny masaż leczniczy, BIO-STYL Kraków 2006

[6]A. Dziak, Bolesny Krzyż, Medicina Sportiva, Kraków 2003

[7]M. Krasuski, Algorytm postępowania diagnostyczno-leczniczego w zespołach bólowych kręgosłupa, ELIPSA-JAIM kwartalnik: Rehabilitacja Medyczna 2005, tom9, nr.3

[8]M. Ząbek,  Zarys neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 1999

ból kręgosłupa- metody leczenia

 Metody leczenia

            Najlepszą metodą do walki z problemem bólu krzyża jest właściwa profilaktyka, jeśli jednak jest już na nią za późno wówczas wyróżniamy leczenie nieinwazyjne - farmakoterapię, kinezyterapię i fizykoterapię oraz inwazyjne – chirurgiczne.

Metody nieinwazyjne stosujemy w leczeniu zespołów bólowych bez niedowładów i dysfunkcji zwieraczy.

 Profilaktyka

            Profilaktyka są to wszelkie działania mające na celu zapobieganie chorobie lub innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej rozwinięciem, przez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka. Polega ona na wczesnym wykryciu i leczeniu zapobiegając poważniejszym konsekwencjom choroby.

Profilaktyka ma za zadanie:

• opóźnienie pojawienia się dolegliwości związanych z wiekiem
• zmniejszenie bólu jak tylko to możliwe i związanych z nim uciążliwości
• skrócenie czasu trwania dolegliwości
• zminimalizowanie ilości powtórzeń ostrych stanów bólowych.

            Realizując zadania profilaktyki musimy z jednej strony dążyć do zmniejszenia obciążenia fizycznego warunkowanego pracą, a z drugiej strony zwiększać osobistą tolerancję na to obciążenie. Wymaga to od pacjenta samodyscypliny i nauki ergonomicznego postępowania. W społeczeństwie brak jest świadomości ergonomicznej i stąd nieumiejętność poprawnego wykorzystania układu ruchu.^[1]

Profilaktyka pierwotna i wtórna

            Profilaktyka pierwotna jest realizowana głownie w szkołach i zakładach pracy poza placówkami medycznymi jak również za pomocą mediów- przed wystąpieniem jakichkolwiek dolegliwości ze strony kręgosłupa lędźwiowego. Wprowadzenie edukacji w zakresie higieny kręgosłupa( gimnastyka funkcjonalna, zdrowy styl życia, relaksacja, redukcja obciążeń podczas rutynowych czynności).

            Profilaktyka wtórna dotyczy tej fazy procesu w którym wystąpiły pierwsze uczucia dyskomfortu oraz symptomy zespołu lędźwiowego, realizowanie w zespołach podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, gdzie uczy się chorych celowej modyfikacji zachowań, ergonomii wysiłków, prowadzi się trening relaksacyjny oraz instruuje w zakresie indywidualnie dobieranych ćwiczeń fizycznych.

1.1.3       Postępowanie w fazie ostrej

I. Leki

• niesteroidowe leki przeciwzapalne
• mikrorelaksacyjne
• przeciwbólowe

II. Leczenie zachowawcze

• Leżenie.

Pozostanie w łóżku przez 1-3 dni pozwala na czasowe ustąpienie dolegliwości. W tym okresie pacjent jest niezdolny do lokomocji, gdyż każdy ruch nasila dolegliwości bólu miejscowego i korzeniowego. W tym okresie przeciwwskazane jest wykonywanie ćwiczeń i manipulacji. Pacjent winien przebywać w łóżku na twardym, płaskim podłożu w indywidualnie dobranej pozycji.

• Farmakoterapia.

Stosuje się farmakoterapię podając środki: przeciwbólowe(Panadol, Tramal, Antineuralgin), przeciwobrzękowe i przeciwzapalne (Voltaren, Piroxicam, Dexamethazon), obniżające napięcie mięśniowe (Mydocalm, Relanium, Myolastan).

• Zabiegi fizykalne.

            Wraz z ustępowaniem ostrych dolegliwości należy dołączyć ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha, jak również zabiegi fizykoterapeutyczne o efekcie przeciwbólowym i przeciwzapalnym (prądy diadynamiczne, prądy interferencyjne, impulsowe pole magnetyczne niskiej częstotliwości). Zaleca się również stosowanie stymulacjji przeciwbólowej TENS, biostymulacji laserowej- naświetlanie punktów bolesnych, jonoforezy z wykorzystaniem roztworów leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych,

np.1-2% roztworu: salicylanu sodu, naproxenu, hydrocortisonu xylokainy. Wprowadzanie tych leków można również dokonać wykonując zabieg fonoforezy, czyli wprowadzając dawki  leku przy pomocy fali ultradźwiękowej. Jednak przed wykonaniem tych zabiegów powinniśmy wykonać próbę uczuleniową oraz sprawdzić czy dany lek ma właściwości dysocjacyjne.

• Wyciągi.

Dobre rezultaty daje stosowanie wyciągów krzesełkowych w pozycji Perlscha, wyciągów pulsacyjnych, wyciągów za głowę pętlą Glissona, a u osób młodych z wydolnym układem krążenia wyciągów grawitacyjnych z ułożeniem głową w dół na stole pionizacyjnym. Wyciągi stosujemy od kilku do 20 minut, mają za zadanie wpływać relaksująco na mięśnie przykręgosłupowe, grzbietu jak również powinny poszerzać przestrzenie międzykręgowe.

• Masaże.

Pomagają zabiegi masażu relaksacyjnego mięśni grzbietu, masażu wirowego. Powinno się tak postępować przez trzy tygodnie do ustąpienia dolegliwości bólowych lub do ich radykalnego zmniejszenia.

• Kinezyterapia.

Ustąpienie bólu nie świadczy o wyleczeniu pacjenta, należy uświadomić chorego o tym, iż krążek jest nadal słabym punktem kręgosłupa i należy odpowiednio o niego dbać przez wyrobienie i utrzymanie dobrego „gorsetu mięśniowego”. Szczególnie dotyczy to siły mięśni brzucha stąd ważne są systematyczne ćwiczenia. Należy unikać czynników ryzyka: dźwigania ciężarów przy wyprostowanych kończynach dolnych, długiego przebywania w pochyleniu do przodu, przeciążenia osiowego kręgosłupa, długotrwałej jazdy samochodem, nieprawidłowej pozycji ciała w pracy.

Ćwiczenia do trenowania powinny być tak dobrane, aby wzmacniać mięśnie brzucha i czworoboczny lędźwi, przy równoczesnym zniesieniu hiperlordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Następnie należy wprowadzać ćwiczenia wzmacniające mięśnie zginacze podudzi, mięśnie pośladkowe i prostujące staw biodrowy. Najlepszymi pozycjami do ćwiczeń w tym okresie są leżenie na plecach przy ustawieniu kończyn dolnych w pozycji krzesełkowej- zgięcie w biodrach i kolanach; pozycja klęku podpartego i leżenie na boku. Po wyciszeniu objawów bólowych rozszerzamy terapię o ćwiczenia z oporem, ćwiczenia grupowe i ćwiczenia do pracy samodzielnej. Dobrane ćwiczenia nie mogą prowokować bólu.

Pacjenci po ostrym bólu krzyża powinni stosować samoleczenie, aby nie doprowadzić do nawrotu dolegliwości poprzez wprowadzenie do swojego życia odpowiednich modyfikacji podtrzymując funkcję ciała w granicach istniejących możliwości, ograniczając do 1-2 dni leżenie w łóżku w czasie nawrotu choroby. Leczenie zachowawcze łagodzi jedynie objawy wtórne, jednak nie powinno ograniczać się do czynników fizykalnych warto oddziaływać również na potrzeby emocjonalne i psychiczne pacjenta.

  Postępowanie w fazie bólu przewlekłego

I- farmakoterapia tak jak w leczeniu stanu ostrego

II- leczenie fizykalne

             Celem postępowania jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, odczynu zapalnego i zmniejszenie napięcia mięśni przykręgosłupowych. Należy zabiegi dostosować do aktualnych potrzeb pacjenta. Zabiegi nie mogą prowokować bólu, zwiększać męczliwości, powinny być dobrze tolerowane przez chorego. Zabiegi wykonujemy na pisemne zlecenie lekarza- skierowanie. Powinno stosować się je w określonej kolejności i z dokładnym przestrzeganiem zaleceń co do dawkowania.

Wśród całej gamy zabiegów najlepsze efekty dają:

·         zabiegi laserowe techniką skaningową w miejscach bolesnych, lub metodą punktową na punkty spustowe

·         ultradźwięki przykręgosłupowo lub wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego

·         naświetlanie lampą sollux z filtrem niebieskim, który zmniejsza natężenie ciepła i nasila przeciwbólowe działanie promieni podczerwieni

·         impulsowe pole magnetyczne małej częstotliwości

·         pole magnetyczne wielkiej częstotliwości - diatermia krótkofalowa

·         prądy impulsowe małej częstotliwości, głównie prądy diadynamiczne

·         prądy impulsowe średniej częstotliwości najczęściej prądy interferencyjne

·         galwanizacja anodowa

·         jonoforeza z użyciem leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych

·         termoterapia- krioterapia lub leczenie ciepłem (okłady borowinowe, parafinowe, termożele), ale nie należy łączyć tych zabiegów

III- leczenie ruchem, czyli kinezyterapia

            Po przygotowaniu pacjenta przez zabiegi fizykoterapeutyczne przeprowadzamy postępowanie kinezyterapeutyczne, ponieważ przyśpiesza procesy naprawcze i zastępcze w układzie ruchu zabezpieczając przed wykształceniem wadliwych stereotypów zastępczych, przeciwdziała wtórnym zmianom w układzie kostno-stawowym i mięśniowo-więzadłowym, powikłaniom układu krążeniowo- oddechowego. Ruch umiejętnie dawkowany poprawia wydolność ogólną organizmu i jest jedną z form profilaktyki schorzeń narządu ruchu, układów oddechowego i krążenia. Prowadzimy naukę ergonomicznej pracy kręgosłupa.

            Dobór ćwiczeń powinien być indywidualny dla każdego pacjenta przy przeanalizowaniu wydolności chorego. Dobieramy odpowiednią pozycję wyjściową, rodzaj ćwiczeń i stopień ich nasilenia. Właściwa ocena pomaga dopasować tak ćwiczenia, aby rozciągały partie mięśniowe nadmiernie napięte i wzmacniały te o osłabionej sile mięśniowej. Ważna jest ocena segmentów kręgosłupa pod względem hiper- i hipomobilności w celu uzyskania maksymalnej harmonii ruchowej.

            Postępowanie oprócz pracy nad gorsetem mięśniowym powinno być ukierunkowane na edukację pacjenta w zakresie ergonomii pracy zarówno w wykonywaniu obowiązków domowych jak i zawodowych. Warunkiem utrzymania wyników leczenia jest kontynuacja terapii w domu .

choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

  Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

            Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa (spondyloarthrosis) polega na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw (chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej kości, płynu stawowego, torebki stawowej, więzadeł i mięśni). W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej, przebudowy kości z tworzeniem wyrośli kostnych- osteofitów , stwardnienia warstwy podchrzęstnej oraz do powstawania torbieli podchrzęstnych.

W obrębie kręgosłupa zmiany zwyrodnieniowe mogą dotyczyć:

• krążka międzykręgowego
• trzonów kręgowych - spondyloza
• stawów międzykręgowych - spondyloartroza

W pierwszym okresie choroby dochodzi do obniżenia wysokości krążka międzykręgowego, następnie zmniejsza się przestrzeń między trzonami kręgów, a w stawach międzykręgowych dochodzi do podwichnięcia i w konsekwencji do rozwoju zmian zwyrodnieniowych czyli artrozy. Zmiany chorobowe mogą dotyczyć odcinka szyjnego, piersiowego bądź lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Ze względu na podobieństwo objawów uszkodzenia różnych stosuje się podział w zależności od anatomicznej lokalizacji zmian zwyrodnieniowych:

• Choroba zwyrodnieniowa właściwych stawów kręgosłupa (stawy pomiędzy wyrostkami stawowymi kręgów) - Postać tą charakteryzuje tępy ból ujawniający się lub nasilający zwykle podczas pozostawania w pozycji stojącej, przy pogłębionych fizjologicznych lordozach lub spłyconej kifozie.
• Choroba zwyrodnieniowa stawów unkowertebralnych (stawy Luschki - niewielkie stawy rozmieszczone symetrycznie w tylno-bocznych obrzeżach przestrzeni międzytrzonowej kręgów szyjnych). Postać tę charakteryzuje ból karku podczas ruchów obrotowych głową. Dość często podczas wykonywania ruchów głową dochodzi do podrażnień tętnic kręgowych objawiających się zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi (zespół Barre-Lieou).
• Choroba zwyrodnieniowa segmentu kręgowego który wtórnie może prowadzić do przewlekłej przepukliny jądra miażdżystego. Postać tę charakteryzują dolegliwości

bólowe związane są głównie ze staniem i chodzeniem.

• Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupowo-żebrowa - postać tę charakteryzują tępe i przewlekłe bóle pleców.
• Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa (Choroba Forestiere - Rotes - de Querol) W postaci tej, zmiany zwyrodnieniowe dotyczą co najmniej 3 trzonów kręgowych, których kształt przypomina dzioby papuzie lub ściekającą stearynę. Osoby chore skarżą się na ograniczenie elastyczności kręgosłupa oraz przewlekle, na ogół umiarkowane bóle.
• Osteofitoza trzonów kręgowych. Ta postać zmian zwyrodnieniowych jest najczęstsza i najłatwiej wykrywalna badaniem radiologicznym. To sprawia, że zbyt często zmianom tym przypisuje się znaczenie w mechanizmie bólów okolicy kręgosłupa. Liczne badania wskazują, że obecność, wielkość ani stopień rozsiania tych zmian nie koreluje z poczuciem i natężeniem bólu. Co więcej, zmian tych nie można uważać za wyraz zwyrodnienia stawów, ponieważ nie posiadające torebki stawowej krążki międzykręgowe nie są stawami. Dlatego lepiej nie określać osteofitozy trzonów kręgowych jako spondylozy, a tym bardziej spondyloartrozy.

Zmiany zwyrodnieniowe mogą mieć charakter pierwotny lub wtórny. Zwyrodnienia o charakterze pierwotnym nie posiadają przyczyny wywołującej, natomiast zwyrodnienia o charakterze wtórnym występują po przebytym urazie, chorobie zapalnej łub na bazie wady wrodzonej kręgosłupa.

Zmiany zwyrodnieniowe są naturalną konsekwencją starzenia się organizmu i niosą za sobą dość dokuczliwe konsekwencje. Następuje degeneracja krążka międzykręgowego co wiąże się z jego odwodnieniem, zmniejszeniem wysokości międzytrzonowej, rozluźnienie aparatu więzadłowego i torebkowego jak też zmniejszenie przestrzeni stawowej. Te zmiany powodują zwężenie otworów międzykręgowych, zmniejszenie przekroju kanału kręgowego, co doprowadza do ucisku korzeni nerwowych. Tworzą się również na krawędziach trzonów wyrosła kostne czyli osteofity.

Zmiany zwyrodnieniowe powodują charakterystyczne dolegliwości bólowe oraz postępującą dysfunkcję ruchową kręgosłupa. Wyrośla kostne stawów międzykręgowych powodują zwężenie otworu między kręgowego, co prowadzi do zaburzeń korzeniowych. Charakterystycznym skutkiem zmian zwyrodnieniowych mogą być objawy tzw. wąskiego kanału kręgowego. Prowadzą one do postępujących zaburzeń neurologicznych, dolegliwości bólowych, ograniczenia ruchomości i funkcji kręgosłupa a w konsekwencji zmniejszenia się aktywności i komfortu życia.

            Początek choroby jest dyskretny a pierwszymi objawami mogą być nieznaczne dolegliwości bólowe oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa zależne od zmian zwyrodnieniowych i stopnia bolesności. Ostry zespół bólowy występuje w przypadku przepukliny krążka międzykręgowego z odczynem zapalnym okolicznych tkanek.

Przemieszczenie krążka do kanału kręgowego i ucisk na korzenie nerwowe może stać się przyczyną poważnych objawów neurologicznych (zaburzenia czucia, niedowład odpowiednich grup mięśni, zaniki mięśniowe, zaburzenia troficzne, zaburzenia naczynioruchowe, zaburzenia w oddawaniu moczu). Objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego występują bardzo rzadko.

Zmiany zwyrodnieniowe zwykle nie powodują odchyleń w badaniach laboratoryjnych, a do ustalenia rozpoznania wystarczy zwykle badanie lekarskie i zdjęcie radiologiczne wykonane w dwóch płaszczyznach (AP i Bok).

Obraz radiologiczny choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa cechują:

• zwężenia przestrzeni międzykręgowych
• brzeżne wyrośla kostne na krawędziach trzonów
• zwężenia i zniekształcenia stawów między wyrostkami

W przypadkach trudnych diagnostycznie pomocne może się okazać wykonanie niektórych badań, jak: CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia izotopowa a w przypadkach ze współistnieniem wysięku stawowego zbadanie jego cech laboratoryjnych może być rozstrzygające w różnicowaniu z procesami zapalnymi.

.

kręgozmyk

       Kręgozmyk

Określa się tym mianem ześlizg 5, 4 lub 3 kręgu lędźwiowego do przodu wraz z całą kolumną kręgów wyżej leżących w stosunku kręgu niżej położonego. Ześlizg powstaje w wyniku przerwania ciągłości łuku u podstawy górnego wyrostka stawowego. Nie ma jednolitego wytłumaczenia co do przyczyny powstania kręgozmyku. Jedni autorzy uważają że przyczyną jest złe zrastanie punktów kostnienia kręgu, inni natomiast twierdzą że to na skutek okołoporodowych urazów okolic nasad łuków.

Wyróżniamy 5 typów kręgozmyków:

1. Dysplastyczny- wrodzony, nieprawidłowy rozwój kości krzyżowej w jej górnej części.
2. Węzinowy- powstały przez złamanie zmęczeniowe łuku

- wydłużenie Węziny bez przerwania ciągłości

- urazowe, ostre złamanie Węziny

3. .Degeneracyjny- związany z nasilonym procesem degeneracyjnym krążków i związaną z tym niestabilnością danego segmentu kręgowego.
4. Urazowy- związany ze złamaniem łuków i nasad kręgów.
5. Patologiczny- związany z procesem chorobowym toczącym się w okolicy nasad łuków.

Najliczniejszą grupę ludzi stanowią chorzy z kręgozmykiem węzinowym, który powstaje na skutek złamania zmęczeniowego u podstawy wyrostka stawowego górnego.

Wyróżniamy 4 stopnie kręgozmyku:

I °–przemieszczenie o 1/4 szerokości trzonu

II°- przesunięcie o 1/2 szerokości trzonu

III°- przemieszczenie do 3/4 szerokości trzonu

IV°- całkowite przemieszczenie trzonów względem siebie.

            Badanie podmiotowe-w wywiadzie stwierdza się wieloletni przebieg choroby. Przeważają bóle miejscowe kręgosłupa lub z promieniowaniem do kończyn dolnych, rzadziej ból w samej kończynie. Przy podrażnieniu nerwów bólom towarzyszą zaburzenia czucia, parestezje, niedowłady. Zmiana pozycji zazwyczaj zmniejsza dolegliwości.

            Badanie przedmiotowe-charakterystyczna sylwetka chorego z kręgozmykiem: obręcz biodrowa cofnięta ku tyłowi w stosunku do tułowia, pośladki wystające, skrócenie tułowia, zwiększenie przodopochylenia miednicy, pogłębiona lordoza, ból i ograniczenie ruchomości odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Wzmożenie napięcia mięśni przykręgosłupowych, bolesność palpacyjna kręgosłupa w okolicy zmian chorobowych. Test Schoobera który polega na obserwacji odległości między wyrostkami kolczystymi odcinka lędźwiowego, przy pochylaniu się jest zmniejszony.

rwa kulszowa

       Rwa kulszowa (Ischias)

Rwa kulszowa, czyli nerwoból nerwu kulszowego, jest zespołem chorobowym charakteryzującym się rwącym bólem okolicy lędźwiowej i pośladka, promieniującym ku dołowi kończyny dolnej przez tylno- boczną powierzchnię uda. To umiejscowienie wynika z przebiegu nerwu kulszowego.

            Dolegliwości bólowe charakterystyczne dla rwy kulszowej mogą wynikać z uszkodzenia nerwu w części proksymalnej, w obrębie miednicy czy w dalszych odcinkach przez różne procesy patologiczne, najczęściej przez mechaniczne uszkodzenie. Rwa kulszowa częściej występuje u mężczyzn, zauważamy jednak różnice rodzajów mechanicznej kompresji nerwu pomiędzy młodszymi i starszymi pacjentami. U młodszych obserwujemy ucisk na tle wypadniętego jądra miażdżystego , często w wyniku nieprawidłowego wysiłku, najczęściej dźwignięcia ciężaru. U pacjentów starszych ucisk korzeni nerwowych związany jest z występowaniem zmian zwyrodnieniowych, tzw. Osteofitów.

            Do rzadszych przyczyn uszkodzenia korzeni lub nerwu kulszowego należą: uszkodzenie w następstwie guza przerzutowego, odczyny zapalne opon rdzenia i korzeni, przerwanie nerwy w następstwie rany ciętej lub kłutej okolicy uda, złamania kości udowej czy zwichnięcia biodra.

            Wiodącym objawem klinicznym Ischias jest rwący ból okolicy lędźwiowej i pośladka, promieniujący ku dołowi kończyny dolnej przez tylno- boczna powierzchnię uda. Objawy bólowe są jednostronne i mogą mieć różne nasilenie, od niewielkich do bardzo mocnych. Uszkodzenie nerwu kulszowego zazwyczaj nie powoduje osłabienia siły mięśniowej unerwionych przez uszkodzony nerw, jednak  może prowadzić do porażenia zginaczy stawu kolanowego, ale zginanie w stawie jest nadal możliwe.

            W przypadku wystąpienia przepukliny krążka międzykręgowego objawy kliniczne i ich nasilenie zależą głównie od kierunku wypadania, wielkości i położenia wypadniętej części krążka.